Mary Shelley’nin isminin geçtiği her yazı istemsizce kendisini okutuyor. Geçtiğimiz günlerde Can Yayınları etiketiyle çıkan ‘Mathilda’yı görür görmez bunu düşündüm. Çünkü Shelley, İngiliz edebiyatı bayan müellifler ortasında en farklı karakterlerden biri; hem hayatı hem de çağdaş bilim kurgu deyince akla gelen birinci yapıtlardan ‘Frankenstein’ı yazdığını düşününce…
Frankenstein, Mary Shelley, Mütercim: His Akın, Can Yayınları, 2018.. ‘Frankenstein’ın ünlü olması da farklı bir öyküye dayanıyor. 1797’de ünlü bayan hakları savunucusu Mary Wollstonrcraft ile filozof William Godwin’in kızı olarak doğan Shelley, 17 yaşında evli şair Percy Besshe ile aşk yaşamaya başlıyor. Şairin evli olması nedeniyle İsviçre’ye kaçmak zorunda olan çift, 1816 yazını Cenevre’de Lord Byron, John William Polidori ve Claire Clairmont üzere ünlü sanatçı ve düşünürlerle geçiriyor; bu sırada kendi ortalarında en hoş endişe hikayesini kimin yazacağına dair bir yarış düzenliyorlar. O sırada 19 yaşında olan Shelley, gördüğü kabustan esinlenerek yazdığı ‘Frankestein’la katılıyor. Bu kitapla da müelliflik serüveni başlamış oluyor. Hem de ne başlamak! Onun kabusu hala hepimizi etkiliyor.
UĞURSUZ MATHILDA
1820’de Shelley bu kere ‘Mathilda’yı yazıyor, birebir vakitte yayımcısı da olan babası, bu kitabı nedendir bilinmez yayınlamayı reddediyor. Shelley, beyin kanaması nedeniyle 1851’de hayatını kaybediyor. Bu metin de müellifinin vefatının çok sonrasına, 1959 yılına kadar basılmıyor.
Aslında bu metnin uğursuz olduğunu muharriri bile düşünmeye başlıyor; çünkü metni tamamlamasından kısa müddet sonra eşini kaybediyor. Kitabın konusuna gelince, nitekim ruhu daraltma potansiyeli yüksek trajik olaylardan birini husus alıyor.
Mathilda, Mary Shelley, Tercüman: Hasret Alkan K, 68 syf., Can Yayınları, 2024. 108 sayfalık kısa bu anlatı, annesini doğduğu sırada kaybeden, babasınınsa terk ettiği, soğuk mizacından öteki hayatına pek de tesiri olmayan halasıyla büyümüş 16 yaşındaki Mathilda’nın kıssasını husus alıyor. Yalnızlıktan etrafında bulunan her şeyi arkadaşı olarak kabul etmeye hazır olan Mathilda’nın hayatı babasının bir anda dönüşüyle değişiyor. Tam her şey yoluna girer, kahramanımız aradığı ebeveyn sevgisini babasında bulur derken çarpık, insanı deliliğe sürükleyebilecek bir hisle kaşı karşıya kalıyor.
Ölümün ve kaygının kol gezdiği, fazla hassasiyetin ve duygusal dozu fazlaca yüksek satırların yer aldığı metin, okurun yüreğini sıkıştırıyor. Heyhat lafının bu kadar sık geçtiği bir yazın daha elbette vardır, bu kitap da o sıralama da hak ettiği yeri alır diye düşünüyorum. Ucundan başladığınız cümlenin sonunu bulmakta zorladığınız bu metin, hayatında gereğince meşakkati olmayanların bence başucu kitabı olabilir. Okurken içim sıkışan bu kitabı çeviren Hasret Alkan K’ya umarım Allah sabrını vermiştir. Kitabın çevirisinin başarılı olduğunu lakin bahsin okuyucuyu ruhsal manada daraltacağının tekrar altını çizmekte yarar görüyorum.